خود اشتغالی و کسب و کار اجتماعی

این موضوع که «خویش‌فرمایی» یک فضیلت اخلاقی است یا امتیاز فردی و اجتماعی همواره مورد توجه کنشگران و عموم مردم بوده است. اما آنچه که به این مسئله همواره گره خورده ، موضوع مقیاس است ، ادبیاتی که در دنیای کسب و کار و اقتصاد به «صرفه‌ی مقیاس» مشهور است .
منظور اینست که هر چه بیشتر به دنبال خویش فرمایی باشیم یعنی به کسب و کار های بزرگ مقیاس نه گفته ایم؛ جایی که ادعا میشود بهره وری بیشتری به خاطر تجمیع منابع دارد . اگر چه خود این بحث (صرفه مقیاس) محل تامل است و مخالفانی هم دارد اما در پارادایم کسب و کار مدنی/اجتماعی که سود اجتماعی و بهبود وضعیت جامعه اولویت پیدا میکند و ما صرفا به دنبال سود مالی حد اکثری نیستیم ، این صرفه مقیاس، کمی قابل چشم پوشی است .
شاید به همین دلیل است که از میان راه های خود اشتغالی مثل کسب و کار های خانگی و خرد (SMEها) یا نمایندگی‌ها و کسب و کارهای انلاین ، کسب و کارهای اجتماعی بیشتر مورد تاکید قرار میگیرد .
اما هر گونه کسب و کاری ولو اجتماعی از نوع کارآفرینی نیست ، کسب و کار های مدنی (محبت محور) میتوانند از الگو های دیگر هم پیروی کنند ولی کارآفرینی از هر نوعی ، درخودش نوآوری و نوآفرینی همراه دارد . اصلا مشهور است که این مفهوم کارآفرینی با تخریب خلاق (توسط شومپیتر) همراه شد. که البته در این زمینه مطالب فراوان موجود است . پس یک تفاوت کارآفرینی اجتماعی و کسب و کار اجتماعی همین نوآوری است.
آنچه اینجا مورد توجه ما قرار دارد این ‌است که

چه چیزهایی خویش فرما بودن را جذاب میکند؟

1- اگر اجتماعی باشد و در پی مصالح جامعه ، احساس مفید بودن و نشاط برای فرد دارد و بهبود را برای جامعه.
2- اگر خانوادگی باشد ، میتواند موجب تقویت روابط شود ، هر چند ظرافت‌هایی دارد .
3- اگر با دوستان باشد و یک تیم پای‌کار آن باشند ، بدون سرمایه و به اصطلاح بوت استرپ آغاز میشود.
4- و در هرصورتی چون اختیارات بیشتری در خودش دارد ، آدم ها را رشد میدهد و آنها را در مسیر یادگیری میگذارد.
مطالعه به معنای عام یعنی جستن تجربیات ، پژوهش در منابع ، دقت نظر در مشاهدات عینی و … آنچیزی است که این مسیر یادگیری را پوشش میدهد.
حتما «خویش‌فرما»های موفق کارآفرین در پی مشاهده هر پدیده‌ای به دنبال مسئله و از پی آن راه حل های جدید را میکاوند. تاریخ آن پدیده ها محل توجه ایشان است و به قول شومپیتر «شخصی که تسلط کافی بر حقایق تاریخی نداشته باشد … نمیتواند به درم پدیده های اقتصادی در هر عصری امیدوار باشد»

امروزه نهادهای حامی خویش‌فرمایی و کسب و کار های کوچک مقیاس بسیارند ، از خود استارتاپ ها گرفته تا شتابدهنده‌ها ، مراکز سرمایه گذاری خطر پذیر و انواع روش های سرمایه پذیری و دانش های پشتیبان آن که با یک جست و جور پیرامون تامین مالی میتوان از آنها آگاهی پیدا کرد بلکه درسترسی داشت .
در آینده روش‌های تامین مالی در کسب و کار های مدنی محبت محور یا اجتماعی را بررسی خواهیم کرد.

——————————————————————————————————————————————————————

پی نوشت : اخیرا در رویکرد های نسبتا نو ، اندازه بنگاه چندان اصلاتی ندارد و ایده کوچک زیباست تقریبا منسوخ شده است ، رویکرد های بدیل میگویند ، هیچ مانع ذاتی نمیتواند از کارایی اقتصادی و نوآوری فناروانه و موفقیت تجاری شبکه هایی از بنگاه های کوچک جلوگیری کند و… (نگاه کنید به Lamaroeaux 1985 , Roy 1997)