درسنامه 4: تدوین ارزش‌های محوری و مأموریت کسب و کار اجتماعی
مقدمه:
هر کسب و کار اجتماعی باید بر اساس مجموعه‌ای از ارزش‌های محوری و یک مأموریت واضح تعریف شود. این ارزش‌ها و مأموریت نه تنها راهنمای تمام تصمیمات استراتژیک شما خواهند بود، بلکه به شما کمک می‌کنند که جامعه هدف و سرمایه‌گذاران خود را جذب کنید. در این درسنامه، ابتدا به توضیح اهمیت ارزش‌های محوری و مأموریت در کسب و کار اجتماعی می‌پردازیم، سپس روش‌های عملی برای تدوین آن‌ها را ارائه خواهیم داد.
1. تعریف ارزش‌های محوری
ارزش‌های محوری اصول و باورهایی هستند که کسب و کار شما بر اساس آن‌ها فعالیت می‌کند. این ارزش‌ها به شما کمک می‌کنند تا در هنگام مواجهه با چالش‌ها و تصمیمات پیچیده، مسیر درست را پیدا کنید.
روش 1: تعیین ارزش‌های محوری کسب و کار
برای تعریف ارزش‌های محوری کسب و کار خود، ابتدا به این فکر کنید که چه اصولی برای شما و تیمتان اهمیت دارند. آیا به شفافیت اهمیت می‌دهید؟ آیا به تأثیر پایدار باور دارید؟
روش اجرایی:
یک جلسه با تیم خود برگزار کنید و در آن به این سؤالات پاسخ دهید:
- چرا می‌خواهیم این کسب و کار اجتماعی را راه‌اندازی کنیم؟
- چه تأثیر اجتماعی‌ای می‌خواهیم داشته باشیم؟
- چه اصولی باید ما را در این مسیر هدایت کنند؟
این اصول می‌توانند شامل ارزش‌هایی مانند، نوآوری، مسئولیت‌پذیری اجتماعی یا پایداری محیط زیست باشند.
مثال:
شرکت اجتماعی Patagonia که در زمینه پوشاک فعالیت می‌کند، یکی از ارزش‌های محوری خود را حفاظت از محیط زیست قرار داده است. این شرکت نه تنها محصولات سازگار با محیط زیست تولید می‌کند، بلکه در برنامه‌های جهانی محیط زیست نیز فعال است.
2. تدوین مأموریت کسب و کار
مأموریت کسب و کار اجتماعی شما باید یک بیانیه‌ی کوتاه و واضح باشد که نشان دهد چه هدفی دارید و چگونه می‌خواهید به آن برسید. مأموریت شما به‌نوعی نقشه‌ی کلی کسب و کارتان است و به مخاطبان نشان می‌دهد که کسب و کار شما چه تأثیری می‌خواهد بر جهان بگذارد.
روش 2: نوشتن بیانیه مأموریت
بیانیه مأموریت باید کوتاه، ساده و روشن باشد. ابتدا به این فکر کنید که چه مشکلی می‌خواهید حل کنید، سپس چگونگی انجام این کار را به‌طور خلاصه توضیح دهید.
روش اجرایی:
بیانیه مأموریت باید به سه سؤال اصلی پاسخ دهد:
- چه مشکلی می‌خواهید حل کنید؟ (مشکل اجتماعی)
- چگونه می‌خواهید این مشکل را حل کنید؟ (روش‌ها و استراتژی‌ها)
- چه تأثیری می‌خواهید ایجاد کنید؟ (نتیجه نهایی)
برای مثال، اگر کسب و کار شما در حوزه‌ی آموزش به کودکان محروم فعالیت می‌کند، بیانیه مأموریت شما می‌تواند به این شکل باشد: “ما با ارائه آموزش باکیفیت و قابل دسترس به کودکان محروم، به دنبال کاهش بی‌سوادی و ایجاد فرصت‌های برابر برای آینده‌ی بهتر آن‌ها هستیم.”
تمرین پیوسته:
مرحله 1: تعیین ارزش‌های محوری
- جلسه‌ای با اعضای تیم خود برگزار کنید و سه ارزش اصلی را که می‌خواهید کسب و کارتان بر اساس آن‌ها فعالیت کند، انتخاب کنید.
- هر ارزش باید به صورت واضح توضیح داده شود که چرا این ارزش اهمیت دارد و چگونه در فعالیت‌های روزمره کسب و کار شما به‌کار گرفته خواهد شد.
مرحله 2: نوشتن بیانیه مأموریت
- بر اساس ارزش‌های محوری که در مرحله 1 تعیین کردید، یک بیانیه مأموریت تهیه کنید.
- بیانیه مأموریت باید شامل مشکل اجتماعی، روش شما برای حل آن، و تأثیر نهایی‌ای که می‌خواهید داشته باشید، باشد.
- پس از نوشتن بیانیه مأموریت، آن را با ذی‌نفعان و مشتریان احتمالی به اشتراک بگذارید تا بازخورد بگیرید و اصلاحات لازم را انجام دهید.
مرحله 3: ارزیابی و بازبینی
- پس از تدوین ارزش‌ها و بیانیه مأموریت، از اعضای تیم بخواهید که درباره این بیانیه فکر کنند و نظرات خود را مطرح کنند.
- همچنین از گروهی از افراد جامعه هدف بخواهید تا بازخوردی درباره بیانیه مأموریت ارائه دهند. این بازخوردها می‌تواند به شما کمک کند که مأموریت و ارزش‌هایتان را واقعی‌تر و عملی‌تر کنید.
مرحله 4: ارتباط ارزش‌ها با عملیات روزانه
- هر ارزش محوری که تعیین کرده‌اید را به یک برنامه عملیاتی تبدیل کنید. مثلاً اگر یکی از ارزش‌های شما پایداری محیط زیست است، باید در عملیات تولید محصولات یا ارائه خدمات خود از مواد سازگار با محیط زیست استفاده کنید.
- برای هر ارزش، شاخص‌های اندازه‌گیری تعیین کنید تا مطمئن شوید که این ارزش‌ها در عملیات روزانه کسب و کار شما رعایت می‌شوند. به‌طور مثال، اگر شفافیت یکی از ارزش‌های شماست، می‌توانید گزارش‌های دوره‌ای از فعالیت‌ها و هزینه‌ها به جامعه و ذی‌نفعان ارائه دهید.
3. تطبیق ارزش‌ها و مأموریت با استراتژی کسب و کار
یکی از نکات مهم در کسب و کار اجتماعی این است که ارزش‌ها و مأموریتتان با استراتژی‌های اجرایی کسب و کارتان همخوانی داشته باشد. این به معنای آن است که تمام تصمیمات روزمره و استراتژیک شما باید در راستای تحقق مأموریت و ارزش‌ها باشد.
روش 3: ارزیابی استراتژی‌های اجرایی
استراتژی‌های اجرایی شما باید طوری تنظیم شوند که به تحقق مأموریت و ارزش‌ها کمک کنند. به‌عنوان مثال، اگر مأموریت شما ایجاد فرصت‌های آموزشی برای افراد محروم است، باید استراتژی‌هایی برای ایجاد دسترسی به ابزارهای آموزشی رایگان یا کم‌هزینه داشته باشید.
روش اجرایی:
- برنامه‌ریزی استراتژیک: پس از تعیین ارزش‌ها و مأموریت، باید برنامه‌ای تهیه کنید که در آن مشخص شود چگونه هر یک از بخش‌های کسب و کار شما به تحقق این اهداف کمک خواهند کرد. این برنامه باید شامل وظایف تیمی، منابع مورد نیاز و زمان‌بندی دقیق باشد.
مثال:
در شرکت اجتماعی Fairphone، ارزش محوری “عدالت در تولید گوشی‌های هوشمند” است. این شرکت تضمین می‌کند که تمام مواد معدنی مورد استفاده در محصولاتش از معادن قانونی و به دور از بهره‌کشی تهیه شده‌اند. مأموریت و استراتژی این شرکت به‌طور کامل با این ارزش همخوانی دارد.
تمرین پیوسته:
مرحله 5: طراحی استراتژی‌های منطبق با ارزش‌ها
- برای هر یک از ارزش‌های محوری که در مراحل قبل تعیین کرده‌اید، یک یا دو استراتژی عملی طراحی کنید که به تحقق این ارزش‌ها در کسب و کار شما کمک کند.
- این استراتژی‌ها باید واقع‌گرایانه و عملیاتی باشند و بتوانید آن‌ها را به‌صورت قابل اندازه‌گیری ارزیابی کنید.
مرحله 6: ارزیابی مستمر
- هر شش ماه یک‌بار جلساتی برگزار کنید تا بررسی کنید که آیا استراتژی‌های شما همچنان با ارزش‌ها و مأموریتتان همخوانی دارند یا خیر.
- در صورت نیاز، استراتژی‌ها یا ارزش‌ها را بازبینی و اصلاح کنید.
نتیجه‌گیری:
تعیین ارزش‌های محوری و مأموریت کسب و کار اجتماعی به شما کمک می‌کند تا مسیر دقیق و روشن برای فعالیت‌های خود ترسیم کنید. این ارزش‌ها و مأموریت، شما را در تصمیم‌گیری‌های روزمره راهنمایی می‌کنند و به ایجاد تأثیر اجتماعی پایداری که به دنبال آن هستید، کمک می‌کنند. با استفاده از تمرین‌های پیوسته ارائه شده در این درسنامه، می‌توانید ارزش‌ها و مأموریت کسب و کار خود را به شکلی واقعی و اجرایی تعریف کنید و به‌طور مستمر آن‌ها را ارزیابی و بهبود دهید.
