برنامه‌ریزی و راه‌اندازی یک کسب و کار اجتماعی شامل گام‌های مختلفی است که باید به‌صورت دقیق و اصولی انجام شود. در این درسنامه به این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه می‌توانید به‌طور عملی یک کسب و کار اجتماعی را برنامه‌ریزی و سپس راه‌اندازی کنید. این مراحل شامل تدوین اهداف، تحلیل بازار، جذب سرمایه، و ثبت کسب و کار است. همچنین تمرین‌هایی برای انجام این مراحل به شما ارائه می‌شود.
برنامه‌ریزی استراتژیک به معنای تدوین نقشه‌ای دقیق برای رسیدن به اهداف بلندمدت کسب و کار است. در یک کسب و کار اجتماعی، این برنامه باید هم بر ایجاد تأثیر اجتماعی تمرکز داشته باشد و هم بر پایداری مالی.
اهداف کسب و کار اجتماعی شما باید SMART باشد:
در تدوین اهداف SMART، ابتدا یک جلسه تیمی برگزار کنید و با تمام اعضا درباره اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت بحث کنید. سپس اهداف را به‌صورت SMART تنظیم کنید.
اگر کسب و کار اجتماعی شما در حوزه کشاورزی پایدار فعالیت می‌کند، یک هدف SMART می‌تواند این باشد: “تا پایان سال دوم، افزایش تولید محصولات ارگانیک به میزان 20% و کاهش استفاده از سموم شیمیایی به 10%”.
تحلیل بازار به شما کمک می‌کند تا بفهمید آیا کسب و کار اجتماعی شما در بازار موفق خواهد بود یا نه. باید بفهمید که چه کسانی مشتریان هدف شما هستند و رقبای شما چه کسانی هستند.
تحلیل SWOT یک ابزار قدرتمند برای شناخت نقاط قوت، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای کسب و کار اجتماعی است:
یک تحلیل SWOT جامع از کسب و کار اجتماعی خود انجام دهید و تمام عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف) و عوامل خارجی (فرصت‌ها و تهدیدها) را در نظر بگیرید.
در یک کسب و کار اجتماعی که در حوزه بازیافت پلاستیک فعالیت می‌کند، یک نقطه قوت می‌تواند دسترسی به جامعه محلی و توانایی ایجاد شغل باشد. از طرفی، یک تهدید می‌تواند رقابت با شرکت‌های بزرگ بازیافتی با امکانات پیشرفته باشد.
ثبت قانونی کسب و کار اجتماعی اهمیت زیادی دارد. در ایران و بسیاری از کشورها، کسب و کارهای اجتماعی می‌توانند به‌صورت تعاونی، شرکت سهامی خاص یا شرکت غیرانتفاعی ثبت شوند. هر کدام از این مدل‌ها ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند.
بسته به ماهیت کسب و کار اجتماعی خود، باید نوع ثبت مناسب را انتخاب کنید:
در یک کسب و کار اجتماعی که قصد دارد خدمات آموزش آنلاین به مناطق روستایی ارائه دهد، ممکن است ثبت به‌عنوان یک شرکت سهامی خاص مناسب‌تر باشد، زیرا هدف این شرکت درآمدزایی از طریق ارائه خدمات آموزشی است.
برای راه‌اندازی یک کسب و کار اجتماعی موفق، نیاز به منابع مالی دارید. این منابع می‌توانند از طرق مختلف تأمین شوند.
سرمایه‌گذاران اجتماعی به‌دنبال کسب سود مالی نیستند، بلکه به‌دنبال تأثیر اجتماعی هستند. شما باید بتوانید به آن‌ها نشان دهید که کسب و کار شما نه تنها درآمدزا خواهد بود، بلکه تأثیر مثبتی بر جامعه خواهد داشت.
در یک پروژه کسب و کار اجتماعی در برزیل که به بازیافت زباله‌های الکترونیکی می‌پردازد، شرکت توانست از طریق جذب سرمایه‌گذاران اجتماعی که به حفظ محیط زیست علاقه داشتند، منابع مالی خود را تأمین کند.
برنامه‌ریزی دقیق و راه‌اندازی کسب و کار اجتماعی نیازمند توجه به تمام جنبه‌های اجرایی و مالی است. شما باید اهداف SMART تعیین کنید، تحلیل SWOT انجام دهید، نوع ثبت قانونی مناسب را انتخاب کنید و منابع مالی خود را از طریق جذب سرمایه‌گذاران اجتماعی تأمین کنید. با اجرای تمرین‌های ارائه شده در این درسنامه، می‌توانید برای راه‌اندازی کسب و کار اجتماعی خود آماده شوید.
